CONTRAST

Olà Bélgica,

Tijd om jullie uit de spanning te halen! Intussen ben ik hier goed geïnstalleerd en voel ik me al wat thuis in het verre Rio. Samen met twee andere belgische meisjes, een duitse jongen, wat kakkerlakken en een horde muggen deel ik een appartementje in Tijuca. We hebben hier alles wat we maar kunnen wensen; drie badkamers, vier kamers, een gezellige living,  een wasruimte en een keuken. De eerste week reed Jan, de organisator, overal met ons naartoe. Hij hielp bij de verhuis naar ons appartement en de aankoop van een Braziliaanse SIM-kaart, want mijn Belgische kaart werkt hier blijkbaar niet. Ondertussen zijn alle praktische zaken geregeld, en ben ik begonnen met 'werken'. 

In het algemeen heb ik reeds zeer uiteenlopende dingen gezien, gehoord en gedaan. Dingen die elkaar totaal contrasteren;

Op woensdag een ervaring met straatkinderen, een absoluut laagtepunt.  De omstandigheden waarin deze kinderen leefden waren afgrijzelijk, ondenkbaar. Ze sliepen aan een enorm drukke baan, op een overloop onder een viaduct. Zo vuil dat het daar was. Het stonk er naar de urine en lag er vol met uitwerpselen. Hier en daar lag een kledingstuk of schoen, zwart van het vuil. Verschillende stukken karton op de grond, waarschijnlijk om op te slapen.

Op vrijdag  dan weer op bezoek bij een vriend uit de rijkere klasse, een absoluut hoogtepunt. We namen de lift tot op de 14^de verdieping. Er was een groot dakterras, met een zwembad en een geweldig uitzicht over de stad. Prachtig. We zagen vele kleine lichtjes op de heuvel, wondermooi, maar stiekem wisten we ook wat het was; een favela. Daar zaten we dan, met een drankje, wat kaashapjes en chips.

Foto door Tess Penne

Naast deze totaal tegengestelde ervaringen is ook het stadsbeeld van Rio erg contrasterend. Op elke hoek van de straat ligt er wel iemand te slapen. Op elke mooie heuvel staat wel een duidelijk zichtbare favela. Gisteren waren we op Ipanema, het bekende toeristische strand. De grote bergen in de verte zorgden voor een prachtig zicht. Tegen de avond werd dit beeld nog mooier, want plots begon de heuvel te schitteren.  Hoe donkerder het werd, hoe meer lichtjes je zag verschijnen. Opvallend, hoe de favela's zo midden in de stad liggen, vlak naast de hoge appartementsgebouwen van de rijken.

Verder is er een enorm contrast tussen de noordelijke en zuidelijke zone van de stad. Dat merk je alleen al in de metro; hoe zuidelijker je gaat, hoe moderner en ‘gepimpter’ het metrostation eruit ziet.

In aantocht van de wereldbeker en de Olympische spelen doen er zich in Rio verschillende ontwikkelingen voor, zodat er een goed beeld van Rio kan worden ophangen. Zolang de toerist zich veilig voelt en geld kan uitgeven. Echter, de ontwikkelingen zijn niet altijd voordelig voor iedereen. De kloof tussen rijk en arm wordt alleen maar groter. Zoals die nieuwe kabelbaan (waar natuurlijk veel geld in is geïnvesteerd) die boven een favela heen gaat. Zogezegd een faciliteit voor de bewoners, maar zij hebben hier helemaal niet om gevraagd. Daarentegen wordt er door toeristen van deze kabelbaan  gretig gebruik gemaakt om eens  een kijkje te nemen in een favela.

Deze ontwikkelingen kan ik ook echt voelen. Het centrum waar ik de afgelopen week werkte, was vroeger een levendige plek vol spelende kinderen. Nu zijn er veel minder kinderen. Zo was er vrijdag maar één kind op het centrum. Ook de zoektocht naar de kinderen op straat voert het centrum bijna niet meer uit. Naar aanleiding van de wereldbeker zijn de oppakpraktijken van de politie opgedreven. Straatkinderen worden opgepakt en in jeugdinstellingen (lees: gevangenissen met wanpraktijken) gestoken. Vele kinderen zijn opgepakt of gevlucht naar de periferie. Gevolg: geen kinderen meer te zien op straat. Voor de toerist en de rijke klasse een goede zaak, maar voor de kinderen is het verschrikkelijk. En zal er gebeuren na 2016? Opvallend ook dat alleen maar straatkinderen uit het straatbeeld zijn verdwenen.

Ordem e Progresso? 

Dit alles gaat natuurlijk gepaard met zeer ambigue gevoelens. Ik wil ook wel graag wat van het mooie Rio meepikken. Stiekem ben ik ook zo benieuwd om eens een kijkje te nemen binnen in een favela. Toen een van de opvoeders voorstelde om in de nabijgelegen (veilige) favela eens een kijkje te gaan nemen, zei ik geen nee. Maar ik voelde me een echte toerist, want ik had toch wel mijn fototoestel mee. Dat voelt ergens wel verkeerd...Want je weet wat er achter schuilt...

Bovendien voelt het soms wat raar, wanneer het socio-educatieve centrum sluit en de straatkinderen naar ‘huis’ gaan. Terwijl ik naar mijn knus appartementje ga, vraag ik me af: "waar gaan ze nu naartoe?"


De komende weken zal ik telkens één week in de verschillende projecten meedraaien, om achteraf te beslissen waar ik  het best zou kunnen helpen. Vorige week ging ik van start in het socio-educatieve centrum, het centrum dat werkt met kinderen die nog steeds op straat leven. Deze week vertoef in het preventieve centrum, waar ze kinderen uit de favelas helpen met hun huiswerk en additionele educatie bieden. De week erop zal ik aan de slag gaan in het 24-uren huis, een opvangtehuis voor kinderen die niet meer op straat of bij hun familie terecht kunnen door bijvoorbeeld seksueel misbruik of agressie.

De kinderen zelf zijn fantastisch. Vooral de kleinere kinderen komen onmiddellijk naar ons toe, vragen onze naam en plakken aan ons lichaam. De straatkinderen in het socio-educatieve centrum zijn ouder en minder aanhankelijk, maar ook heel vriendelijk. Ondanks dat ze op de straat slapen, zijn het toch hele gewone pubers. Ze houden van facebook en velen van hen hebben een stoere lippiercing. Af en toe genieten ze eens van een sigaretje. Ze maken bij mij een hele gewone indruk, al zijn ze vaak heel erg moe. Ze slapen veel op het centrum, want op straat hebben ze niet altijd een goede nachtrust. (Naast de onconfortabele straat dienen ze ook te waken voor de politie). Ik kon vorige week maar moeilijk mijn draai vinden, misschien vooral omdat mijn Portugees te wensen over laat. Daar ben ik vreselijk over verontwaardigd. Ik versta heel weinig en kan daardoor moeilijk met de kinderen communiceren. Vandaag, met de jongere kinderen, voelde ik me  meer op mijn gemak. Samen spelen zonder al te veel woorden gaat gemakkelijker. Wel is het ook hier moeilijk om in gebrekkig Portugees een wiskunde-oefening uit te leggen.

Zo, nu hebben jullie toch al een beeld van mijn eerste indrukken hier. Voorlopig zijn jullie wel weer even zoet. Ohja, ik heb ook al veel van de carnaval sfeer en samba kunnen opsnuiven. Moeilijk, die samba! Maar daarover later meer. 

Tot snel,

Tia, Julia, Olin (=de namen die mij hier al werden toebedeeld. Tia betekent tante, dat zeggen de kinderen tegen alle opvoeders)

Voor wie eens een andere kijk wil, hier een filmpje over de keerzijde van de (Olympische) medaille...
filmpje Public Domain. Een ander perspectief